ابن‌بیلیک احمد شهاب‌الدین محسنیاِبْنِ بَیْلیک، احمد شهاب‌الدین محسنی (۲۴ محرم ۶۹۹ -۷۵۳ق/ ۲۱ اکتبر ۱۲۹۹-۱۳۵۲م)، شاعر، ادیب، فقیه شافعی و امیر منطقه دمیاط بود. ۱ - شناخت اجمالیابن بیلیک در اسکندریه به دنیا آمد. پدر وی بدرالدین بیلیک بن عبدالله محسنی ، «نایب» (والی) اسکندریه و برادرش ناصرالدین در ۷۴۲ق/۱۳۴۱م «نایب» قاهره بود. پس از آنکه ناصرالدین مغضوب واقع شد، وی را به طرابلس و احمد را به دمشق تبعید کردند. [۱]
ابن تغری بردی، یوسف، المنهل الصافی، به کوشش احمد یوسف نجاتی، ج۱،ص۲۴۰-۲۴۱،قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.
در شام احمد بن بیلیک، دوست و همدم امیر تنگز (د ۷۴۱ق/۱۳۴۰م) نایب شام شد. به جهت این دوستی امیر شام زمینی به «اقطاع» به وی واگذار کرد [۲]
ابن تغری بردی، یوسف، المنهل الصافی، به کوشش احمد یوسف نجاتی، ج۱،ص۲۴۱،قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.
. وی با تقی‌الدین سبکی نیز دوستی داشت، حتی هنگامی که به نظم التنبیه شیرازی همت گماشت. اشعار را به تدریج به نظر و تأیید او می‌رسانید. [۳]
ابن حجر، احمد، ج۱، ص۱۳۲، الدرر الکامنة، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲ق/ ۱۹۷۲م.
وی نیز مدتی امیر دمیاط بود [۴]
مقریزی، احمد، السلوک،ج۲ (۳)، ۸۶۶به کوشش محمد مصطفی زیادة، قاهره، ۱۹۵۸م.
۲ - آثاراز ابن بیلیک چندین کتاب به صورت خطی در کتابخانه‌های جهان موجود است: ۱. الجواهر الثمین فی نخب سیرالامین، رساله‌ای در سیره نبوی است که نسخه‌ای از آن در کتابخانه فاتح موجود است [۵]
عبدالبدیع، لطفی، ج۲، ص۱۱۲، فهرس المخطوطات المصورة، قاهره، ۱۹۵۶م.
۲. روضة الناظر و نزهة الخاطر، این کتاب شامل نظم و نثر [۶]
سید، خطی، ج۱، ص۴۷۷
و پند و اندرز و به شیوه کتاب زهرالا¸داب حصری است که نویسنده، آن را برای امیر ناصر بن البدر محسنی تألیف کرده است. نسخه‌ای از آن در کتابخانه توپکاپی سرای به شماره ۸۳۶۹ موجود است.۳. الروض النزیه فی نظم التنبیه، ابن بیلیک کتاب التنبیه فی فروع الشافعیة تألیف ابواسحاق ابراهیم بن علی شیرازی (د ۴۷۶ق/۱۰۸۳م) را به نظم درآورد و الروض النزیه خواند. [۷]
حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۹، استانبول، ۱۹۴۱م.
[۸]
حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۱، ص۴۹۲- ۴۹۳، استانبول، ۱۹۴۱م.
نسخه‌ای‌ازاین‌کتاب درمکتبةالاوقاف‌موصل [۹]
عبدالرزاق احمد، سالم، ج۳، ص۶۰، فهرس مخطوطات مکتبة الاوقاف العامة فی الموصل، بغداد، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
و نسخه‌ای دیگر در کتابخانه چستربیتی به شماره ۳۳۱۲ موجود است.۳ - فهرست منابع(۱) ابن تغری بردی، یوسف، المنهل الصافی، به کوشش احمد یوسف نجاتی، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م. (۲) ابن حجر، احمد، الدرر الکامنة، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲ق/ ۱۹۷۲م. (۳) حاجی خلیفه، کشف الظنون، استانبول، ۱۹۴۱م؛ (۴) عبدالبدیع، لطفی، فهرس المخطوطات المصورة، قاهره، ۱۹۵۶م. (۵) عبدالرزاق احمد، سالم، فهرس مخطوطات مکتبة الاوقاف العامة فی الموصل، بغداد، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م. (۶) مقریزی، احمد، السلوک، به کوشش محمد مصطفی زیاده، قاهره، ۱۹۵۸م. (۷)سید، خطی؛ ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌بیلیک»، ج۳،ص۹۹۷. |